Stress, wat doet dat met ons?

Stress, wat doet dat met ons? En wat voor invloed heeft het op re-integratie tijdens verzuim? Kan het verzuim veroorzaken? Siham Aen Messaoudi, Adviseur Arbeid en Gezondheid ziet stress steeds vaker terugkomen als verzuim oorzaak. Wat zegt de wetenschap precies over stress en wat het veroorzaakt? En wat is stress nu eigenlijk?

Kalmte en rust

De basisvoorwaarde voor elk mens is veiligheid. En zodra je je niet veilig voelt, ontstaat er een stressreactie. Deze reactie is geregeld in ons lichaam. Om goed te kunnen uitleggen wat stress is, wil ik je eerst meenemen in het tegenovergestelde van stress; kalmte en rust. Er zijn twee soorten rust, te weten passief en actief. Het verschil tussen het daadwerkelijk niets doen (in de leegte staren, je gedachten loslaten). Bij passieve rust ben je ontspannen, maar is je brein nog actief ‘iets aan het opnemen’.

Een wandeling kan actieve rust zijn: als je een bekende route neemt waarvan je de omgeving al kent, en al eens een keer hebt opgenomen in je brein. Je kunt dan gedachteloos de route lopen, je brein krijgt actieve rust. Voeg je hier een headphone aan toe met een podcast of muziekje en dan heb je het over passieve rust. Ieder mens heeft zijn eigen vormen van deze rust en het is belangrijk jezelf af te vragen of je ook aan je actieve rust toe komt. In deze tijd waar informatie en prikkels continu binnenkomen, krijgt passieve rust steeds meer de overhand. De actieve rust is een must.

De stresscirkel

Stress is daarentegen een staat van zijn waarop je ‘moet’ reageren. Het is een positieve of negatieve prikkel van buitenaf. Er ontstaat een respons, ofwel het stressrespons in het lichaam. Je hypothalamus scant continu je omgeving en wilt weten of het ‘veilig’ is. Zodra er een stressrespons komt, begint de hypothalamus met het aanmaken van het stresshormoon (cortisol/adrenaline). Er komt door de acute reactie een overload aan bij de hippocampus die niet weet hoe hij al die stress moet afremmen en vervolgens kan de frontale lob de emoties niet meer afremmen, waardoor deze de overhand nemen. De amygdala staat vervolgens roodgloeiend en laat al die negatieve emoties (angst, etc.) de vrije loop nemen. En zo is de stresscirkel rond. De hersteltijd van een acute stressrespons duurt 48 uur.

Continue stress

Cortisol is in het lichaam aanwezig en hebben wij als mens altijd nodig. Het helpt je bijvoorbeeld om in de ochtend om op te staan. Daarnaast heeft cortisol een ontstekingsremmende werking tijdens drukte of stressvolle periodes. Echter bij het langdurig aanhouden van dit hormoon kan het een stapeleffect ontstaan. Dat zorgt ervoor dat je lichaam continu in een staat van paraatheid is om meer cortisol aan te maken. En sterker nog, omdat het hormoon continu nodig is (denkt het lichaam), gaan de bijnieren zelfstandig aan de slag.

Individuen die continu in stress verkeren hebben geen hersteltijd. Het lichaam blijft in het stresscirkeltje ronddraaien. Het kan soms zo zijn dat de stressfactor(en) al lang voorbij zijn, maar het lichaam nog in stress verkeert. Het is daarom van belang om aan je actieve rust te komen voordat je in een vicieuze cirkel terecht komt.

Bij langdurig stress gaat het lichaam allerlei processen vertragen of versnellen. Je kunt je voorstellen dat bijvoorbeeld je pupillen verwijdt staan zodat je hypothalamus goed kan blijven scannen. Je blaas zal zich ontspannen, zodat je niet tijdens de stressreactie ‘ook nog even naar de toilet moet’. Je alvleesklier vertraagt het aanmaken van de sappen zodat je energie tijdens stress ook niet naar je metabolisme hoeft te gaan. En zo zijn er nog meer processen in het lichaam die zich aanpassen. Alle energie en focus gaat naar de overlevingsstand. Langdurig stress kan dus medische klachten geven.

Tips

Met verzuimmeldingen waarin stress een grote rol spelen, is het van belang om in te zetten op ‘veiligheid’ en ‘actieve rust’. Als werkgever heeft u hier zeker invloed op. Hieronder een aantal tips;

• Neem uw medewerker serieus als hij/zij aangeeft stress te ervaren. Stress is meer dan het alledaagse containerbegrip wat we soms met elkaar te weinig erkennen. Het is voor de medewerker ‘onveilig’ als hij het gevoel krijgt zich te moeten verdedigen of uitleggen. Dit is vaak de reden waarom medewerkers het moeilijk vinden om de eerste keren op de werkplek te komen;
• Veiligheid op de werkvloer, vraag aan uw medewerker waar hij of zij zich veilig bij voelt. Wel of niet collega’s in de gangen, een ander tijdstip, een bepaald kantoor etc. Probeer continu concreetheid te stimuleren in de contactmomenten;
• Vraag aan de medewerker wat hij of zij doet om aan rust/kalmte te komen. Let hierbij op de passieve of actieve rust;
• Vraag of de stressoren nog aanwezig zijn en of u als werkgever daar invloed op hebt. Onderken dat ook als de stressoren weggevallen/opgelost zijn dat het herstel nog enige tijd nodig heeft.

Terugkeren naar de werkvloer na een lange periode kan een drempel zijn voor de medewerker. Als leidinggevende of werkgever kunt u de drempel zo laag mogelijk maken en uw medewerker hierin te begeleiden.

Meer weten?

Weten hoe u het juiste gesprek aangaat met uw medewerker en uw medewerker kunt ondersteunen in de terugkeer naar werk? Neem dan contact op met uw Adviseur Arbeid en Gezondheid van De Arbodienst.